Samsun ilinin bu günü

 

Samsun ili tarihcesi

  

 Samsun MÖ 760-750 yılları arasında İon şehir devletlerinden Miletoslular (Milet) tarafından Amisos adı ile küçük bir yerleşim alanında kurulmuştur. Başta bugünkü şehrin merkezi olmak üzere Kızılırmak Vadisi - Kavak Tekkeköy Çarşamba Ovası’nda eski çağlardan bu yana insan iskan edilmiş ve yaşam sürmüştür.

İlk Çağ’da Paflagonya olarak adlandırılan bölgenin en önemli kentlerinden Samsun’da ilk yerleşim izleri Tekkeköy’ün güneyindeki mağaralardan elde edilmiştir. Orta Taş Devrinde (Mezolitik. MÖ 10000-5000) insanların Tekkeköy’de bulunan sığınaklarda yaşadıkları ve bölgenin en eski yerleşimcileri oldukları bilinmektedir. Yine Cilalı Taş Devri (Neolitik. MÖ 5000-4000) ile Bakır-Tunç Devrinde (Kalkolitik: MÖ 4000-1700) insanların Samsun merkez Dündartepe Kavak Kalenderoğlu ve Bafra İkiztepe’de sürekli iskân oluşturarak yaşamlarını devam ettirdikleri yapılan arkeolojik kazılardan anlaşılmaktadır.

        Samsun İli sınırları içerisinde devlet kurarak yaşayan en eski topluluk Gaşkalar'dır. (MÖ 5000-3500) Bilinen bu ilk uygarlığın ardından bütün Kuzey Anadolu'ya hâkim olan Paflagonlar Kızılırmak Havzasında yaşamışlardır. (MÖ 3000-1100) Hititler, (MÖ 2000-1200) Frigyalılar, (MÖ 1182-MÖ 676) Kimmerler, Lidyalılar (MÖ 1200-547) bugün Kara Samsun adıyla bilinen yere ENETE adında bir site kurdular. Miletliler (İyonya) (MÖ 2000-MÖ 400) Ege’den Karadeniz yoluyla ENETE'ye yerleşerek “Amisus” veya “Amisos” adını verdiler. Perslerin (MÖ 550-330) Lidya Kralı Krezus'u yenmeleri sonunda (MÖ 546) Amisos Pers İmparatorluğunun eline geçti. MÖ 331 yılında Büyük İskender’in Persleri yenmesi sonucu Makedonya İmparatorluğu’nun eline geçen Amisos, İskender'in ölümüyle kurulan Pers kökenli Pont Krallığının (MÖ 255-63) başkenti oldu.

        Daha sonra MÖ 1.yy da Roma İmparatorluğu hâkimiyetine giren Amisos 385 yılında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla Bizans İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde kaldı. Amisos 860 yılında Abbasiler zamanında Halife Mutasım'ın emriyle Malatyalı Korkunç Ömer komutasındaki kuvvetler tarafından ele geçirilmiş ise de Bizanslılar tarafından tekrar geri alınmıştır. Türklerin Anadolu'ya girmesiyle birlikte Danişmentliler tarafından Samsun kuşatılmış ise de alınamamıştır. Anadolu Selçukluları zamanında Samsun'un Müslüman yerleşim yerleri 1185 yılında Anadolu Selçuklu hâkimiyetine geçmiştir. İlk defa Amisos ismi Selçuklular tarafından Samsun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Haçlı Seferleri sonrası Trabzon Rum İmparatorluğu egemenliğine giren Samsun Cenevizlilerin Karadeniz'de ticareti ellerine geçirmeleri sonucunda 100 yıl kadar burada yaşamışlardır. Bu tarihlerde Türklerin yaşadığı Samsun'a “ Müslüman Samsun” 3 km. mesafede bulunan Cenevizlilerin ticaret sitesine de “Gavur Samsun” denilmiştir.

    1071 yılında Malazgirt Savaşı'ndan sonra Danişmentliler tarafından alınamayan Samsun'un deniz kıyısında bir kale kurarak Müslüman Samsun'u oluşturduktan sonra 1243 Kösedağ Savaşı sonrası Trabzon Rum İmparatorluğu egemenliğine girmiş ise de 1296 yılında tekrar Anadolu Türklerinin eline geçmiş ve 1389 yılında da Yıldırım Beyazıt zamanında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti çökerken Canik Beyliğine de başkentlik yapmıştır.

        Kösedağ Savaşı sonrası Karadeniz’de Türk yayılması durmuştur. Bundan sonra Selçukluların görevini Canik Beylikleri üstlenmiştir. Canik sahasının Türkleşmesinde beyliklerin oldukça etkili olduğu söylenebilir.Bu tarihten sonra Pervaneoğulları, Hacıemiroğulları, Kubatoğulları, Taceddinoğulları,Taşanoğulları ve İsfendiyaroğulları değişik tarihlerde ve aralıklarda bölgeyi ele geçirmiştir.

 Osmanlı devleti Samsun’u idareleri altına aldıktan sonra Samsun merkezli Canik Sancağı’nı oluşturulmuştur. Canik Sancağı, bugün Ordu’ ya bağlı olan Fatsa ve Ünye’yi içine almakta, Bafra ve Kavak’a kadar uzanmaktaydı. Canik, Tanzimat’a kadar şeklen Trabzon’a bağlı gibi görünse de resmen Sivas eyaletine bağlanmıştır. Tanzimat’tan sonra da idari olarak Trabzon eyaletine bağlanmış, önce sancak ve daha sonra da mutasarrıflıkla idare edilmeye başlanan bu yapısını Osmanlı devletinin yıkılışına kadar korumuştur. Cumhuriyet ilan edildikten sonra 1923 yılında da vilayet merkezi olmuştur.

1870-1884 yılları arası Samsun şehrinin genel görünümü

 

        19. asırdan sonra Samsun, Karadeniz kenarında gittikçe büyüyen bir şehir olarak ortaya çıkmıştır. Şehrin nüfus ve fiziksel olarak büyümesinin bir sonucu olarak ticaret önemli ölçüde gelişmiştir. Özellikle 1877-1878 Osmanlı -Rus savaşından sonra gelişen süreçte dışarıdan gelen muhacirlerle şehir etrafa doğru genişlemeye başlamıştır.

Samsun Şehir Planı - Başbakanlık Osmanlı Arşivi

 

        Osmanlı Devleti’nin Samsun’u ele geçirmesi Yıldırım Bayezid (1389-1402) dönemiyle birlikte başlamıştır.Osmanlı Devleti 1389 yılında Müslüman Samsun’u bir ara topraklarına katmış fakat 1402 tarihinde yapılan Ankara Savaşı’nda Timur’a yenilince burası Müslüman beyliklerin yönetimine geçmiştir. Osmanlılar 1419 yılında Samsun’u kesin olarak hakimiyetlerine almışlardır. Bu tarihten yıkılışa kadar Samsun Osmanlı idaresinde kalmıştır.

        1860’lı yıllarda hummalı bayındırlık faaliyet sonucunda ortaya çıkan şehirde, 3 Ağustos 1869 yangını büyük bir tahribat oluşturmuştur. Bu yangın da 415 ev, 10 cami, 5 büyük hanında yandığı kayıtlara geçmiştir.

Karasamsun, Kalyon burnu ve Fenerin denizden görünümü, 1890

 

        Birinci Dünya Savaşı esnasın da Rus donanmasına ait savaş gemileri tarafından 10 Temmuz 1915’de şehir bombalanmıştır. Rus donanmasınca gerçekleştirilen bombardıman sonrası rüsumat dairesine ait binaların yanı sıra Reji İdaresine ait şimendifer iskelesi ve gazhane deposu tamamen tahrip olmuştur. Sivil halka ait meskenler de zarar görmüş, Samsun açıklarındaki irili ufaklı 16 gemi tahrip edilmiştir. 1916 ve 1917 yıllarında da Samsun sahilleri topa tutulmuştur.

 

        9 Mart 1919’da İngiliz İşgal Kumandanlığı asayiş gerekçesiyle 200 kişilik bir birliği Samsun’a çıkarmış ve şehri işgal etmiştir. Zamanla bunların sayısı 450’ ye yükselmiş ve bunların bir kısmı Merzifon’a gönderilmiştir.

 

        Karadeniz ve havalisindeki ekonomik menfaatlerini korumak adına Amerikan donanmasına ait sayıları 12‘yi bulan gemiler Karadeniz’e sevk etmiştir. 1919 yılının başından itibaren Amerikalı iş adamları Amerikan donanmasına ait savaş gemilerinin desteğinde Samsun’a gelmeye başlamıştır. Özellikle Samsun limanında veya açıklarında bir Amerikan savaş gemisi bulunmakta ve amaç şehirdeki Hristiyanları himaye etmek, Pontusçulara destek vermek, Amerikan şirketlerinin ve temsilcilerinin güvenliğinin sağlamaktır.

 

        20. asıra girerken Samsun, Cumhuriyet döneminin ilk yarılarına göre nüfus ve fiziksel olarak daha küçüktü fakat Karadeniz’in en ehemmiyetli ve ticareti adım adım gelişen bir şehriydi. 1923 yılından sonra Türkiye’de yaşanan siyasi, sosyal, kültürel değişimler ve gelişimler Samsun’un da çok yakından etkilemiş, Samsun’un sosyal ve kültürel hayatının değişim ve dönüşümünü tetiklemiştir.

Limandan Samsun'a Bakış

 

        Samsun’a demiryolunun ulaşması ile liman daha da önem kazanmış, modern limana olan ihtiyaç artmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan ekonomik zorluklar nedeniyle Samsun’un konum ve önemine yakışan bir limana sahip olması için önceden yapılan girişimlerden sonuç alınamamıştır. Fakat sonraki yıllarda bu girişimler sonucu 1953’de modern liman tesislerinin temeli atılmış, 1960’da dalgakıran ve rıhtımların inşaatı bitirilerek liman hizmete sokulmuştur. Denizyolu, karayolu ve demiryolu üçlü desteğiyle Samsun kısa zamanda Türkiye’nin önde gelen şehirlerinden biri olmuştur. 1970’li yıllarda Azot ve bakır fabrikaların yapılması, geçmişten beri devam eden tütün üretimi ve buna bağlı tütün sanayisi kentte önemli gelişmelere sahne olmuştur. Bu ekonomik canlılık Türkiye’nin 2. büyük fuarı ile taçlanmış, Samsun aynı zamanda çevresindeki illere göre bir çekim merkezi haline gelerek önemli oranda göç almıştır. Bu süreç 1980’li yıllara kadar devam etmiştir.

        Samsun’un, İç Anadolu’dan Karadeniz'e açılan ilk kapı olması, doğal,tarihi ve kültürel zenginliklerinin yanında deniz, hava, demiryolu ulaşım olanakları ile Karadeniz bölgesinin turizm potansiyeli en yüksek kentlerinden biri olmuş ve Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da milli mücadeleyi başlatmak üzere ilk adımı attığı yer olma özelliğiyle de önemini her zaman korumuştur.

TUZ NEDEN DOKTOR KONTROLÜNDE YASAK?

 

TUZ NEDEN DOKTOR KONTROLÜNDE YASAK?

TUZ NEDEN DOKTOR KONTROLÜNDE YASAK ? Çünkü bir toplum doğal tuz yerse sağlıklı olur.. Bunun için tuz yasak.. Doğal tuz nedir ? Zengin sodyum içeren bir mineraldir.. Aslında doktorların bilmediği veya bildiği halde söylemeyi unuttuğu şey şudur.. İyotlu tuz adı altında satılan ve herkesin organlarını çürütüp kanser yapan kimyasal şey, sağlıklı olmak isteyenler için yasaktır.. Bu türden sahte tuz üreten firmalara da astronomik düzeyde para ve hapis cezası uygulanmalıdır.. Himalaya tuzu da denilen okyanus tuzu ve kaya tuzu sağlıklı yaşam için çok önemlidir.. Sodyum, yaşam için çok önemli bir mineraldir.. Beyniniz iyi çalışıyorsa muhtemelen kaya tuzu kullanıyorsunuzur.. Uzun ömürlü iseniz, kaya tuzu sayesindedir.. Turşudaki maydanozu çürümekten koruyan kaya tuzu, organlarını ve seni kim bilir nasıl korur.. İyotlu tuz denilen tuzla turşu yapın da görün o sebzeler 1-2 saatte ne hale geliyor.. Kim bilir sizlere ne yapıyordur.. Alzheimer olanların çoğu sodyum eksikliğinden olmuştur.. Unutkanlığın başlıca sebebi sodyum eksikliğidir.. Vücutta koku veya bakteri oluşumuna karşı en etkili yöntem doğal tuz kullanmaktır.. Ağız kokusunu gidermek isteyenler doğal turşuluk tuz yesin veya ağzını gargara yapsın.. Koku filan kalmaz.. Kısacası, ya Himalaya tuzu kullanın, ya da turşularda kullanılan kaya tuzunu kullanın.. İyi dökülüyor diye, aslında zehir olan şeyleri tuz zannetmeyin.. Sofradaki o ince tuz sadece sodyum ve klordur.... Normal kaya tuzu ise magnezyum selenyum dahil 80 tane mineral içerir.. Atın ince zehir sahte tuzları mutfaktan ...

Birazda şiir

 

Diyorum ki;

Toplasak tası tarağı

Kapatsak telefondaki tüm hesapları
Hiç kimsenin bilmediği
Bir köye yerleşsek.
Yolları tozlu
Evleri gecekondulu
Küçük bir bahçesi
Bahçesinde köpeği
Yemişler dikelim fidandan
Biraz da domates falan
Aksam erken yatıp
Sabah ezanıyla uyansak
İlk önce bahçeye inip
Çiğ düşmüş biberleri toplasak
Ağaçları sulayıp fesleğenleri okşasak
Ayağımız toprağa bassa
Gelen geçenle selamlaşsak.
Etrafımızda kuş sesleriyle
Balkonda bir kahvaltı
Kahvaltıda tereyağlı köy yumurtası
Sokakta top oynayan birkaç çocuk
Çocuk seslerine karışan sokak satıcıları.
Akşam olunca çeksek perdeleri
Sobayı yakıp kestane atsak
Kıvrılıp miskin bir kedi gibi yerdeki mindere
İliklerimize kadar uykuya dalsak.
Diyorum ki gitsek buralardan
Ardımızda lüzumsuz telaşlar
Heybemizde yeni huzur.
Tek derdimiz yumurtlamayan tavuk
Çürümüş domates
Çiçeğine dolu vurmuş kiraz olsa.
Ne trafik gürültüsü
Ne bir yere yetişme arzusu
Tüm bu kargaşayı şehirlere bıraksak
Ağrıyan başımızı,
Yorgun ayaklarımızı alıp
Kirlenmiş ruhumuzla
Yola koyulsak..
Diyorum ki
Gitsek buralardan
Ne varsa bizi yaşamaktan alıkoyan
Arkamızda bıraksak..
-İnan Durak Taş

Tarih

 Trakai Gölü ve Atatürk

Trakai, bir göl köyüdür. Nerede olduğunu biliyor musunuz? İnanın bu yazıyı yazana kadar nerede olduğunu ben de bilmiyordum; daha da ilginci hiç duymamıştım. Tesadüfen bir watsapp grubunda okumasam duyacak da değildim. İşte bizim, ırkımızla ilgili bilgi dağarcığımız bu kadar!

Bu gibi yazıları yazarken yüzümün kızarmadığı an hiç olmadı! Bilgimiz çok az ve hiç de umursamıyoruz! Cahilliğimizden artık utanmıyoruz ve utanç duygumuzu ne yazık ki kaybettik! Neyse biz konumuza gelelim.

Trakai 7-8 bin nüfusa sahip bir göl köyüdür. Bu yer Litvanya’da bulunmaktadır. Bir şekilde haritada bir kez bakmanızı öneririm. Baktığınızda Türk ve Müslüman dünyasıyla hiç ilgisi olmayan bir coğrafyada olduğunu göreceksiniz.

Bu coğrafyada yaklaşık altı yüz yıldır yaşayan, Musevi inancından olan (Yahudi değil) Karay Türkleri yaşamaktadır.

Büyük Litvanya Kralı Vytautas Kuman soyundan gelen Kırım Türklerine toprak vererek bu bölgeye yerleştirmiş. Buraya yerleşen Karay halkı o günden bu güne kültürünü, dilini ve kendine has yaşantısını sürdürmeye ve o bölgede asırlarca yaşamaya devam etmişlerdir.

Tarihsel süreçte ne Osmanlı ne de başkalarının bunlardan haberi olmuş. Ufak bir topluluk, uzak bir coğrafya... Eee, haliyle kimsenin umrunda değiller. Ta ki Prof. Oktay Sinanoğlu 1970'lerde Atom fiziğiyle alakalı bir toplantı için Litvanya'ya gidene kadar!

Toplantı sonrası Sinanoğlu'nun arkadaşı olan Profesör Yutsis, kendisini ilgisini çeker diye Trakai'ye götürüyor. Harika bir yer ve tarihi binalar... Sinanoğlu hayran kalıyor oraya. Orada köyün ihtiyar meclisinin başı olan aksakallı bir adamla tanışır ve köy hakkında konuşmaya başlarlar. Uzun uzun konuşurlar; hem de Türkçe!

Aksakallı, bakın Sinanoğlu'na neler söylemiş:

"Atatürk'ümüz zamanında Türkiye'den O'nun gönderdiği elçiler gelir; bize Türkçe dergiler, kitaplar getirirdi. Atatürk vefat etti, Türkiye'den ses seda kesildi. Size ne oldu?"

Düşünebiliyor musunuz? O kadar savaşları yapacaksın. Bir ülkeyi yeniden yaratacaksın, onu kalkındırmak için hızlı davranıp onca kurumu kuracaksın, 20. asrın gelişmiş medeniyetine bir an evvel ulaşabilmemiz için ileri hamlelerini zamanımızın hız kavramının üstünde yapmak için çaba sarfedeceksin ve bir de dünyanın neresinde olursa olsun, ırkını yalnız bırakmamak için onlara da ulaşacaksın!

Bir an insanın içinden "Yok be!" demesi geliyor değil mi? İşte onun için Mustafa Kemal Atatürk oluyor! Onun için yüz yılın lideri oluyor!Onun için savaştığımız düşmanlar bile ona hayran oluyor! Onun için önünde saygıyla eğiliyorlar! Onun için dünyaya Kurtuluş Savaşı örnek oluyor!

İçimden şunları haykırmak geçiyor: "Atatürk ölünce, Türkler uyudu. Atatürk ölünce, Türk ırkı kendini unuttu. Atatürk ölünce, devşirmeler türedi. Atatürk ölünce, ülke hızla geriye gitmeye başladı. Atatürk ölünce, halk uyumayı seçti ve hala uyuyor!"

Şunu bir kez daha anladım ki Atatürk üstün zekası ve enerjisiyle Türk'ü ve Türklüğü en yüksek yere çıkarmayı kendine görev edinmiş, Türk'e ve Türklüğe aşık bir insandı! 

Kaynak: Prof. Oktay Sinanoğlu.

Bu günkü gençlerimize tekrar tekrar okutmalıyız