Aydın‘ın Söke ilçesi Güllübahçe Mahallesi’nde bulunan Priene Antik Kenti, dünyada eski şehir planlamacılığının en güzel örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Söke’nin 15 km güneybatısında kurulan antik kent, 370 metre yükseklikteki sarp kayalık arazide yer almasından dolayı denizden ve çevreden gelebilecek saldırılara karşı tarih boyunca avantaj sağlamış.

Hakkındaki bilgilere tarihte ilk kez MÖ 7. yüzyıldaki antik kaynaklarda ulaşılan Priene Antik Kenti’nin MÖ 2. yüzyılda kurulduğu düşünülüyor. İyon uygarlığının bir parçası olan Priene, aralarında Efes ve Milet’in de olduğu 12 İyon şehir devletinden biri.

Miletli mimar Hippodamus tarafından geliştirilen ‘grid sistemi’ Priene’nin isminin dünyaca tanınmasında en önemli etken. Dünyada şehir planlamasının öncüsü olarak da kabul edilen grid sistemi, ızgara biçimli kent planı anlamına geliyor. Priene’de genellikle 3.5 metre genişliğe ulaşan şehir sokakları, eğimli arazi nedeniyle merdivenli olarak inşa edilmiş.

Deniz ticareti ile zenginleşen şehrin Naulokhos adını taşıyan limanı, Büyük Menderes Nehri’nin taşıdığı alüvyonlar ile dolarak Büyük Menderes Ovası’nın toprakları altında kalmış. Limanın verimli topraklarla dolmasıyla şehrin önemi de büyük ölçüde ortadan kaybolmuş. 2. yüzyılda tamamen terk edilen Priene Antik Kenti’nde çok sayıda önemli mimari yapı bulunuyor.

Priene Ören Yeri‘nin en önemli yapıları arasında Demeter Tapınağı, Athena Tapınağı (MÖ 4. yüzyıl), 5 bin kapasiteli antik tiyatro, agora, Zeus Tapınağı, bouleuterion (MÖ 150), Yukarı Gymnasion, Aşağı Gymnasion, Mısır Tapınağı, Büyük İskender’in evi, Bizans klisesi, nekropol ve konut alanlarını saymak mümkün.

Priene Antik Tiyatrosu 5 bin kişilik kapasitesi ile MÖ 350 yılında inşa edilmiş. Tanrıça Athena adına, şehre en hakim noktada inşa edilen Athena Tapınağı’nın önünde Athena’nın altın ve fildişinden yapılan heykeli de şehrin en önemli sembollerinden. Günümüzde Athena Tapınağı’nın sunak bölümünün bir kısmı görülebiliyor.

Priene Antik Kenti’nin biri batıda, diğer ikisi doğuda olmak üzere 3 giriş kapısı bulunuyordu. Kentin ana giriş kapısı olan Doğu Kapısı, taşlı kaldırımlı uzun bir yokuş yoldan sonra ulaşılan tiyatro sokağının kuzey doğusunda yer alıyor.

ASİ VE MAVİ

Bugün kederliyim, beterim bugün
Sesime ses değse çığlık oluyor
Üşüyor toprak, taşlar üşüyor
Vuslatı yakın eden yollar üşüyor

Ama gel gör ki kötüyüm bugün
Sesime ses değse çığlık oluyor
Üşüyor toprak, taşlar üşüyor
Vuslatı yakın eden yollar üşüyor

Yumma gözlerini, uyuma bu gün
Bütün gölgeler akşam oluyor
Üşüyor yaprak, dallar üşüyor
İçimde kış gibi bir mevsim üşüyor

Oysa ben senden neler neler isterdim
Seni sevdalarda boğmak isterdim
Sabahlar isterdim asi ve mavi
Büyüsün isterdim ışığın rengi

                 AHMET CAN AKYOL